Steeds luider roeren juristen de trom als het gaat om domeinnamen. Weten ze wel waar ze over spreken? Komt er uiteindelijk een goede wet uit, of mist men de complexe kern van de zaak.

"Domeinnamen zijn Nummers!" riep Nico van Eijk in november 2000 al op het congres van SIDN en daarna in het juristenblad MediaForum. "Domeinnamen zijn geen nummers!"antwoorden Wefers Bettink en Gilhuis, huisadvocaten van SIDN het nummer daarop. In april 2003 stellen Veldhuis en De Jong in de Automatisering Gids: "Domeinnaam is nummer in ballingschap".

Wat is dit voor een exotisch debat? Het antwoord daarop is relatief simpel. In de Telecommunicatiewet staat het begrip 'nummer' gedefinieerd. De wetgever geeft de minister het recht om, indien deze bestuurder dat nodig vind, nummers voor telecommunicatie te reguleren. Dat hoeft de minister echter niet te doen. Hij of zij kán dat doen.

Van Eijk, Veldhuis en De Jong zijn van mening dat de minister moet reguleren. Wefers Bettink en Gilhuis zien dat niet zo zitten.

Als de minister gaat reguleren, dan wordt er een 'nummerplan' voor domeinnamen opgesteld en moet volgens de wet de Opta de domeinnamen gaan beheren. Het is zeer de vraag of Opta dat goedkoper kan doen dan de SIDN en haar beperkte groep medewerkers (die tot voor kort bij de Kema werkten).

Zodra namelijk Opta moet worden ingeschakeld, duiken er allerlei bestuurlijke zorgvuldigheidstoetsen op voordat zij tot toekenning overgaat. Die gelden nu niet voor domeinnamen. Wie bijvoorbeeld een 800-nummer aanvraagt bij Opta, ontvangt na enige weken een besluit; daartegen kan weer beroep worden aangetekend, enzovoorts. En binnenkort moet men misschien wel naar de 800-nummerveiling. Dat kan straks als zich binnen de zes weken beroepstijd nog een partij meldt voor hetzelfde nummer. De opbrengsten van die veiling gaan regelrecht naar de staatskas.

Namen en nummers veilen

Nummerveiling? Domeinnaamveiling? Zodra de overheid het domeinnaambeleid overneemt? Straks alsnog tegen elkaar opbieden door: Ajax, de voetbalclub; Ajax, de brandblussersfabrikant en Ajax, het afwasmiddel?

Ja, dus. Een algemene maatregel van bestuur voor het veilen en/of verloten van (telefoon)nummers stond namelijk al in de Telecommunicatiewet. Als zijn laatste inhoudelijke ministeriële beleidsdaad (op de dag van zijn ontslag en de val van het kabinet Balkenende-I!) heeft Herman Heinsbroek op Economische Zaken in oktober 2002 het besluit ondertekend dat het mogelijk maakt een nummerveiling te houden. (Bentleyboy.nl is nu nog vrij.)

Die nummerveiling moet er volgens het overheidsbeleid bijna nooit komen, nummerlengtes op het telefoonnet zijn namelijk te vergroten en er is dus geen fundamentele schaarste. Echter, af en toe verwacht men dat twee honden gaan vechten om hetzelfde been. Dat lijkt niet te vermijden. Nummerveilingen zijn vooral voorzien voor de situatie waarin er meer aanvragers zijn voor hetzelfde nummer. Alleen in Hong-Kong worden telefoonnummers geveild. Daar zijn vooral de telefoonnummers met het Chinese gelukscijfer '8' populair.

Wie dit nummerbesluit doorneemt, ziet dat het vooral die doorlooptijd is die ervoor zorgt dat er meerdere aanvragers tegelijk zijn. Domeinnamen kennen geen grote doorlooptijd in de toekenning. Echter bij een overgang van de huidige "Domainendämmerung" naar het volle, gereguleerde overheidslicht, kunnen vele oude claims weer herleven.

Merkenrechtbotsingen

Het omzetten van de huidige domeinnaamcontracten naar een daadwerkelijk recht op die domeinnaam is namelijk geen maatregel die zonder slag of stoot kan plaatshebben. Vermoedelijk hebben alleen diegenen volledig recht van spreken die hem toegewezen hebben gekregen na een gerechtelijke beslissing. Met het doorvoeren van het besluit tot een nummerveiling, is dat opeens het aangewezen instrument ter geschilbeslechtiging, mocht de overheid inderdaad van Eijk c.s. willen navolgen.

U hoort de kassa van de organisatoren van merkenrecht-congressen al rinkelen. Als er ook maar enige serieuze kans is op zo'n soort 'regime change', ontstaat er weer voor jaren juridisch spektakel; kassa voor de advocatuur. Al die algemene termen en begrippen die nu zijn geregistreerd, zijn nooit te registreren geweest onder het merkenrecht omdat ze niet specifiek genoeg waren. Je kunt dus erg moeilijk rechten laten gelden, behalve dat je zo handig was om als eerste de naam te registreren. Voor die algemene woorden zijn vast meerdere bieders te vinden.

De opbrengsten van veilingen gaan ook de staatskas invloeien, dus het financieringstekort is zo ook direct en razendsnel gedelgd. Voetbal.nl ging ooit voor 1 miljoen gulden over naar World Online. Er zijn zeker enkele tienduizenden betwiste namen, dus de ambitieuze plannen voor de 'Kennis-economie' kunnen mooi worden gefinancierd met de opbrengsten van diezelfde kenniseconomie.

Finnen doen het beter?

Deze kreet hoor ik vaak vanuit Nederland Kennisland, maar op het gebied van domeinnamen is dat absoluut niet waar. De Finnen hebben al op 1 juni 1997 een staats(in)greep gepleegd in domeinnamenland en '.fi' genationaliseerd. U dient zich daar te vervoegen bij Ficora, de Finse tegenhanger van de Opta. Dan mag u nog anderhalf tot twee weken wachten op een beslissing. Onze Finnen gaan vooruit, de verwerkingstijd bedroeg ooit vier maanden! Bovendien zijn de regels over wie er mag registreren nog steeds zeer streng. Zelfs in de nieuwe domeinnamenwet die daar in september ingaat.

Is dat ons juridisch voorland? In Finland is men massaal uitgeweken naar '.com'. Particulieren mogen ook onder de nieuwe wet nog niet registreren. Waar Finland op alle internet- en telecommunicatie-terreinen de statistieken en ranglijsten aanvoert, is zij bij domeinnamen het slome broertje van de klas. Ook blijft handel daar verboden. Fijn, zo'n nummertje overheidsregulering.

Handel verboden? Jazeker. Nummers zijn juridisch immers vergunningen, en niemand mag daarin volgens de wet handelen. Dat principe geldt over de hele wereld en is een overblijfsel van het internationale regime voor telefoonnummers. Ook in de evaluatienota die de regering in 2001 schreef over de SIDN is afwijzing van de domeinnaamhandel nog eens onderstreept.

Mag niemand handelen in nummers? Niemand, nou ja, behalve natuurlijk de overheid. De nummerveiling is dan ook een Fremdkörper in de reguleringssystematiek van nummers. Het is er als amendement ingepropt. Wat dacht u van deze sequentie: Publieke bekendmaking van de naam- of nummeraanvraag, verplichte wachtperiode op bezwaar en dan een kans op een domeinnaamveiling?

De conclusie is duidelijk: de Nederlandse overheid is terecht zeer terughoudend met een beleidswijziging en holt met reden niet klakkeloos achter de voorstanders van 'Domeinnamen zijn nummers' aan.

Publiek bezit?

Er zijn echter ook diepgaandere redenen. Het beleid over de telefoonnummerruimte is in Nederland midden jaren negentig verplaatst naar het ministerie en de Opta. Dit was omdat men onder andere wilde vermijden dat zittende telecombedrijven door nummers niet toe te kennen de nieuwkomers zouden kunnen hinderen. De telefoonnummerruimte is in Nederland door de wetgever tot een publiek goed verheven.

Domeinnamen en telfeoonnummers zijn echter van nature geen publiek goed. En ze zijn al helemaal geen natuurlijke hulpbron, een doctrine die vooral bij de ITU populair is. Er is namelijk niets natuurlijks aan een domeinnaam of telefoonnummer. En als je de stekker eruit trekt, dan is de waarde verdampt.

Domeinnamen, telefoonnummers, SIM-kaartnummers, MAC-adressen, IP-adressen enz. enz. zijn een privaat goed dat tot publiek bezit kan worden verklaard. Ongeveer net zoals ik een zwembad op mijn platte dak kan hebben als privaat goed, terwijl de gemeente een groot zwembad heeft aangelegd en dat voor het publiek kan openstellen.

Deze nuance schijnt maar niet tot delen van juristenland door te dringen. Men is klaarblijkelijk zo overdonderd door de juridische vraagstukken over domeinnamen en merkenrecht en al het (inter-)nationaal spektakel dat dit oplevert, dat men blind is voor de puur politieke aard van de eis om een privaat naamsysteem tot publiek goed te verklaren. Dat is niet meer en minder dan een nationalisatie, en met het handelsverbod collectieve kapitaalsvernietiging.

Juridisch ideaalbeeld

Steeds weer ontkom ik niet aan de indruk dat de juristen die zo graag domeinnamen tot 'nummers' willen laten verklaren zich vooral laten leiden door de juridische schoonheid van één systeem. Omdat ze nalaten om de criteria te formuleren wanneer de overheid daadwerkelijk tot dergelijke interventies overgaat en voor welke naam-nummer- en parameter-plannen dat zou moeten opgaan, ontduiken zij de echte beleidsvraag. Onder het mom van juridische 'eenduidigheid' is men bezig politiek te bedrijven en kiest men er voor om een grootschalige bezitsverschuiving te realiseren van burgers naar de overheid. Dat is een legitiem standpunt voor een politicus, die daarmee herverdeling van bezit beoogt.

Het kan echter niet de uitkomst zijn van een wetenschappelijk onderzoek, want dan is de andere helft van de oplossingen even vergeten, namelijk die waarin domeinnamen juist tot privé-bezit zijn verheven en burgers er vrijelijk in kunnen handelen.

En dat met hoogstens wat anti-speculatie-artikelen in een wet en een pakketje onteigenings en schadevergoedings-artikelen om de situatie te regelen dat de overheid het van groter maatschappelijk belang vindt dat de gemeenten Hulst en Beemster onder de domeinnamen hulst.nl en beemster.nl te vinden zijn dan de daar nu bereikbare bedrijven.

Wie iets langer over zaken als domeinnamen, telefoonnummers en IP-adressen nadenkt, komt tot de conclusie dat het complexe zaken zijn met technische, economische, juridische en politieke componenten. Dan is het al snel evident dat een puur juridische optimalisatie van de materie niet de meest natuurlijke uitkomst der dingen zal zijn.

Van Eijk, Veldhuis en de Jong zijn net iets te veel bezig met hun eigen tuintje keurig aan te harken. Dat mogen ze best in hun eigen speeltuin doen, ideeën ventileren is juist prima, dan kunnen de onzinnige worden doorgeprikt. Ik zie echter deze heren liever nog maar even niet actief als tuinman in het publieke park om de hoek.

Een goede domeinnaamwet behoort de uitkomst te zijn van een grondige discussie van alle beleidsopties en niet een van kortzichtige excercities waar maar één referentiemodel als ideaal wordt gehanteerd: dat van het telefoonnummersysteem met een volledige beleidsnationalisatie en zeer zware regulering.

De schijndialectiek opgesloten in de vraag of domeinnamen wel of geen nummers zijn doet het goed in de rechtszaal. Ik wrijf het juristen dan ook niet aan, ze zijn beroepsmatig sterk getraind in het redeneren vanuit eenzijdige belangenbehartiging.

Deze houding is echter funest in omgevingen waar belangen op vier dimensies tegelijk moeten worden afgewogen. Een domeinnamenwet is zo'n vraagstuk.

hendrik.rood at stratix.nl